Marseille, een wereld op zich

Wie de Autoroute du Soleil helemaal afrijdt, komt in Marseille. De zandkleurige banlieue-flats steken fel af tegen de strakblauwe lucht. Hoe vaak je ook in Frankrijk geweest bent, Marseille voelt toch altijd een beetje als een vrijstaat. Een wereldje op zich, met eigen gebruiken en ongeschreven regels. Een parel van een multiculturele stad, maar ook een stad vol problemen, grote en kleine criminaliteit en zelfs heuse no-go zones. Marseille is prachtig, maar je moet soms goed kijken waar je loopt. Een stad met twee gezichten: de Vieux Port is de mooiste oude haven van Europa, de stad barst van de goede restaurants en het klimaat is er geweldig. Anderzijds is er de armoede, de criminaliteit en de uitzichtloze ‘quartiers nord’, waar je als buitenstaander niets te zoeken hebt en het als vreemdeling ronduit gevaarlijk is.

Havenstad Marseille is altijd al een potpourri van culturen geweest. Verschillende immigratiegolven kwamen naar de stad: de Italianen, de Corsicanen, en later de Noord- en West-Afrikanen. Stuk voor stuk heetgebakerde volkeren, die hun weerslag hebben gehad op de volksaard. De Marseillais zijn een trots, en temperamentvol volk. In de eerste plaats voelen ze zich Marseillais, pas daarna Frans – of iets anders. Of het toeval is dat de twee beroemdste kortsluitingen op een voetbalveld – de kopstoot van Zidane en de karatetrap van Cantona – hun oorsprong vonden in Marseille? Vermoedelijk niet.

Het geloof OM

Zie je de voetbalclub, dan zie je de stad. Olympique de Marseille is een uitvloeisel van de stad Marseille: een club met een stadion en een shirt om door een ringetje te halen, en een gigantische multiculturele aanhang. Maar ook een club waar het nooit rustig is, waar de incidenten rondom de fans ontelbaar zijn, voorzitters niet zelden moeten rennen voor hun leven en spelers op het trainingscomplex worden aangevallen. L’OM is het geloof, de trots die Marseillais met achtergronden uit alle windstreken samen bindt. Het is dan ook niet gek dat Bernard Tapie, de ronduit omstreden zakenman die L’OM tot grote hoogte stuwde, in Marseille nog altijd verafgood wordt. Ja, door een omkoopschandaal bracht hij de club haast naar de afgrond en er zijn verhalen over intimidaties van scheidsrechters en zelfs vergiftigingen van tegenstanders, maar hij bracht ook de Champions League naar L’OM. Het doel heiligt alle middelen in Marseille.

Als we twee uur voor OM – AS Monaco de trap van metrostation Rond-Point-du-Prado oplopen komt een kakofonie van geluiden ons al tegemoet. Keiharde knallen, afgewisseld met getoeter en optrekkende scootertjes. We zijn in het Napels van Frankrijk. Eenmaal op straat zien we dat de ultra’s zich onderaan de grote trap voor het Stade Vélodrome hebben verzameld. Vuurpijlen gaan de lucht in, er zijn fakkels, er wordt gezongen. Allemaal songs die betrekking hebben op de club in het algemeen, maar voor één man wordt een uitzondering gemaakt: de vorig jaar overleden en groots uitgeleide gedane Bernard Tapie. Pakweg een uur voor de wedstrijd is het mooi geweest en gaan ze naar hun plek op de Virage Nord en Sud.

De Brasserie du Stade, tegenover het metrostation, puilt dan nog uit. In de met prachtige foto’s van het oude Vélodrome behangen brasserie kun je normaliter best ontspannen en goed eten, maar vandaag wordt er vooral gedronken. Bier, maar ook hele dienbladen vol pastis de Marseille komen voorbij, het sterke anijsdrankje waar de stad zo bekend om staat. Gezien de drukte houden we het bij een broodje merguez voor de hoofdingang. Een soort hotdog, maar dan met het Noord-Afrikaanse merguez-worstje. Het is wat pittiger en je kunt het rond de meeste Franse stadions krijgen.

Als we de straat oversteken komen we bij de fanshop van de supporters van L’OM. Bijzonder: in de deuropening liggen er twee PSG-shirts op de deurmat. Iedereen die naar binnen gaat, moet er verplicht zijn voeten op vegen. Maar de haat naar PSG gaat veel verder dan dat. Toen PSG in 2020 de halve finale in de Champions League speelde, gingen de OM-ultra’s tijdens de wedstrijd alle cafés in de oude haven af, om ‘vriendelijk’ te verzoeken om alle tv’s uit te zetten. Toen de Parisiens uiteindelijk de finale verloren brak er een volksfeest uit op straat, zo ook na de pijnlijke uitschakeling van PSG door Real Madrid deze week. Zelfs de burgemeester en de lokale pers smaalden mee. In Marseille benadrukt men graag dat ze ‘à jamais les premiers’ zijn, voor altijd de eersten die de Champions League wonnen. Elk jaar dat het PSG niet lukt, is het weer feest in Marseille.

Een oude voetbaltempel in een modern jasje

Eenmaal binnen in het Vélodrome waan je je in een compleet nieuw stadion, terwijl er toch echt al sinds 1937 gevoetbald wordt. We kunnen ons allemaal nog de compleet oranje, onoverdekte tribunes in Marseille herinneren, waar duizenden Nederlanders Dennis Bergkamp een droomgoal zagen maken. Maar het Stade Vélodrome werd compleet gerenoveerd voor het EK van 2016, waarbij het met een gigantisch stalen dak werd uitgerust. Enerzijds zonde, want het ontnam de fans het uitzicht over de stad en de Provençaalse bergen, maar tegelijk ook een zegen voor de toch al zo luidruchtige harde kern: hun geproduceerde geluid blijft nu nog beter hangen.

En inderdaad, in het stadion doet het onderhand gewoon pijn aan je oren. Een orkaan van geluid raast vanaf de Virage Nord en Virage Sud door het stadion. Het beroemde ‘Aux Armes’ is indrukwekkend, waarbij van de ene naar de andere harde kern gezongen wordt. De sfeer zit er als vanouds goed in in het Vélodrome, maar de spelers van L’OM kunnen er geen vervolg aan geven. Het clubmotto ‘Droit au But’ (recht op het doel af) wordt weinig eer aangedaan, de thuisploeg slaagt er nauwelijks in om een volledige aanval op te zetten. AS Monaco wint met 0-1.

Rustiger wordt het er niet op in het Vélodrome. De thuisploeg wordt niet alleen uitgefloten, maar ook uitgescholden en middelvingers gaan de lucht in. Aan het verplichte rondje van de spelers is geen eer te behalen. Ze doen het ook niet zozeer om de fans te bedanken, maar vooral om nederig sorry te zeggen. De man met de megafoon op de Virage Sud heeft het over ‘ces enculés’, klootzakken.

Wat voor de Marseillais een teleurstellende avond is, is dat voor de neutrale toeschouwers allerminst. Zelfs als de wedstrijd niet los wil komen, is de ambiance in het Vélodrome een ervaring die je grijpt: een vijandige, maar fantastische sfeer die in West-Europa geen gelijke kent. Een thuiswedstrijd van L’OM is als een spannende achtbaan: je stapt na afloopt overweldigd uit, maar kunt vervolgens niet wachten om weer te gaan.

Beeld: BSR Agency, SANTOS